Het scheve paard, anatomie en biomechanica

Is mijn paard scheef? Is vast een vraag die je jezelf nu stelt. Het antwoord is ja, elk paard is scheef, net als elk mens niet gelijk is met rechts en links. Is dat erg, een scheef paard? Dat hangt er vanaf. Een paard in zijn natuurlijke beweging ondervind geen hinder, pas wanneer wij als mens in beeld komen kan het een probleem worden. Er ontstaat dan een grotere druk op één kant, en deze eenzijdige belasting kan blessures in de hand werken.

Zo’n 90% van de paarden is rechtsgebogen, dit is genetisch bepaald. Wanneer een groep wilde paarden bedreigd wordt moeten zij vluchten, en als kudde zijnde kan dit het snelste en meest effectief als elk kuddelid in dezelfde galop vertrekt, anders blijft er een deel achter.

Maar hoe herken ik nu of mijn paard rechtsbogen is?
Kenmerkend voor deze paarden is dat zij hun hoofd graag naar rechts dragen en op hun linkerschouder vallen. Doordat deze linkerschouder meer druk opvangt, is deze hoef platter dan de rechterhoef, die stijler is. Afhankelijk van de scheefheid en gebruik van je paard kan dit verschil groter of kleiner zijn.
Een rechtsgebogen paard is linkshandig, omdat het linkerbeen gewend is meer druk te verwerken en daardoor dominanter is. Dit voorkeursbeen is handiger, sneller en heeft meer controle.

Wat betekent dit voor de bespiering van dit paard?
De linkerzijde is de bolle zijde en kan makkelijker rekken, de spieren zijn hier langer.
Hierdoor zijn deze spieren ook slapper, maar soepeler.

Als we als ruiter op dit paard gaan zitten versterken we deze scheefheid waardoor het paard gaat overcompenseren.
Waar kan dit bijvoorbeeld problemen geven? Vaak in de voorhand, een veelvoorkomende blessures zijn peesproblemen in de voorbenen. Goed om te weten is dat een paard anatomisch iets verschild van ons mensen, een paard heeft namelijk geen sleutelbeen! Dit betekent dat de voorhand geen benige verbinding heeft. De voorbenen van het paard zijn gekoppeld aan de wervelkolom door middel van een aantal sterke spieren, pezen, ligamenten en het schouderblad koppelen aan de romp.
De achterhand heeft wel een benige verbinding en daarom is het zo belangrijk dat we het gewicht in de training van de voorhand afhalen en verdelen over vier benen, met later in de opleiding meer gewicht naar de achterhand.

Hoe krijgen we dan een rechtgericht paard? Door het te leren gewicht te verdelen. Dit noemen we verticale balans, het paard mag niet meer gewicht naar rechts of links verplaatsen vanuit het midden gezien.
Voor het rechtsgebogen paard houd dit in dat het gewicht moet leren verplaatsen van de linker- naar de rechterschouder.
Als we dit paard op een volte zetten zal rechtsom prima gaan, hij buigt mee op de volte en heeft het gewicht verplaatst op de buitenschouder, dit vanuit zijn natuurlijke scheefheid, echter zal hij de volte willen vergroten door op die linkerschouder naar buiten weg te lopen.
Kijken we naar de volte linksom, dan gaat dit moeizaam. Immers het paard buigt naar rechts, naar de buitenzijde van de volte en buigt niet mee op de lijn van waar de volte gaat. De dominante linkerschouder bevind zich nu aan de binnenkant, waardoor het paard naar binnen valt. De volte wordt dus steeds kleiner en het paard kunnen we maar last van ons vandaan houden. Veel gezien is dat de longeur of ruiter het hoofd naar binnen valt en buiging en stelling vraagt, echter de scheefheid nog aanwezig en gaat het paard in een S bocht lopen, het lichaam rechtsgebogen, de hoofd-hals linksgebogen, dit zorgt helaas voor druk op de wervelkolom, terwijl we streven naar ontspanning.

Wanneer we het paard wél aanleren in balans te lopen kunnen beide zijdes van het paard goed en gelijkmatig ontwikkelen. De bolle, slappe zijde wordt sterker en de holle, strakke zijde krijgt meer souplesse en lengte. Hierdoor worden spanningen uit het lijf gehaald en gaat het niet meer overcompenseren.
Het resultaat is ontspanning! Een fijn ontspannen paard laat de ruiter fijn zitten, loopt in een prettig tempo en kan de oefeningen beter uitvoeren.
De nageeflijkheid waar iedereen naar streeft krijg je vervolgens cadeau van je paard!

En dan? Daarna kun je vanuit die verticale balans de gewichtsverdeling over de benen gaan verbeteren, de horizontale balans.
Een paard in zijn natuurlijk evenwicht loopt altijd op de voorhand, van nature is dit zo bepaald omdat je vanuit grazende positie op de voorhand sneller weg kan galopperen met het gewicht nog op je voorhand. Daarbij komt dat hoofd en hals zwaarder wegen dan de staart. Wederom is dit prima als het paard vrij beweegt. Willen we ermee trainen dan moet dit paard, om het werk zonder problemen uit te kunnen voeren, leren meer gewicht naar achteren te verplaatsen tot een horizontaal evenwicht; 50% op de voorhand en 50% op de achterhand. Kijken we een hele stap verder in de opleiding van het paard, dan kan verzameling verkregen worden.

Waarom is het nu zo belangrijk vanuit de biomechanica van het paard om in verticaal en horizontaal evenwicht te komen?
Een paardenrug kun je vergelijken met een brug, die zijn altijd bol opgebouwd zodat er groot draagkracht ontstaan, een holle brug kan geen druk aan. Hetzelfde met de paardenrug, die moet kunnen bollen, daarvoor is de balans zo belangrijk waardoor dit mogelijk wordt. De rugspieren kunnen lang worden en strechten waardoor de schoft ruimte krijgt om te liften. Ook kan door de stretch in de rug een gedragen stretch plaatsvinden in de hals waardoor het paard zelf zijn hoofd kan dragen in voorwaartse tendens. Let op! We spreken niet over neerwaarts, want dan beweegt de schoft ook neerwaarts mee waardoor de belangrijke schoftlift vervalt. Daarnaast kan het paard de neus mee uitstrekken zonder op de voorhand te vallen.

Wat zijn nu typerende fouten in de weg hiernaartoe?
– De ruiter kan scheef zitten, waardoor het paard in balans brengen niet mogelijk word.
– De ruiter heeft teveel invloed op de hoofdhals houding (Nageeflijkheid is een gevolg, dit kun je niet vragen met je handen!)
– Het paard heeft blokkades die eerst opgelost moeten worden door een therapeut of slecht passend harnachement.

Wat heel actueel is, is het gebruik van hulpteugels
Hulpteugels beïnvloeden de houding van het paard waardoor correct ruggebruik en hoofdhals houding belemmerd worden, tevens blijft een paard met hulpteugels scheef, die los je er niet mee op. Het resultaat is een op het oog fijn bewegend paard ‘in het plaatje’ terwijl we niet hebben voldaan aan de basisvoorwaarden; het recht gerichte paard. Door de druk die een hulpteugel geeft op de voorhand wordt er meer gewicht gebracht op de voorhand en kan het paard zichzelf niet in balans brengen tot een horizontaal evenwicht.

Een mooie vergelijking is een evenwichtsbalk, om je evenwicht te behouden heb jij je armen nodig. Dit geld ook voor je paard, alleen gebruikt hij daardoor zijn hoofd en hals! Ga je die beperken met je handen of atributen, waar moet dan het evenwicht uit behaald worden? We spreken dan van compensatie en door overcompensatie in het scheve paard werken we weer blessures in de hand.
Kortom, de hoofd hals houding komt altijd goed als je je bezig houd met de balans en het werken van achteren naar voren. Zodra de balans beter wordt, wordt de hoofdhals houding rustiger en constanter, zonder enig ingrijpen vanuit je hand.